Slenteraar

Sociaal ongemak komt in vele soorten en maten. Ik heb er lang over nagedacht en ben vandaag tot een werkbare tweedeling gekomen, namelijk: ‘toevallig sociaal ongemak’ en ‘moedwillige sociale zelfkastijding.’ Een klassiek voorbeeld van het eerste soort: je komt in de supermarkt een bekende tegen, maakt een praatje, wenst elkaar een fijne dag.. en daarna kom je elkaar nog veertien keer schaapachtig lachend tegen op andere plekken in dezelfde winkel. Dit is toevallig sociaal ongemak. Het is vrij onschuldig en soms zelfs vermakelijk.

Sociaal ongemak van het tweede soort, ‘moedwillige sociale zelfkastijding’, is andere koek. We moeten het er nodig over hebben. Dit zijn namelijk situaties die we met z’n allen best zouden kunnen voorkomen, maar waaraan we onszelf om mysterieuze redenen toch steeds blootstellen. Met stip op 1 in deze categorie: het voorstelrondje. Beetje onhandig in een kring zitten met een stel vreemden en dan allemaal om de beurt iets over jezelf vertellen – voor de sociaal uitgedaagden onder ons zijn er weinig gelegenheden denkbaar die de oksels heviger doen klotsen. Het is oncomfortabel, gekunsteld, kent een aantal fundamentele problemen en bovenal: het werkt niet. Ik zal uitleggen waarom.

Ik noem geen namen. Maar ik weet hoe het voelt.

1. Voorstelrondjes vinden meestal groepsgewijs plaats en dat levert onmiddellijk een heel reëel probleem op: tot wie richt je je? Wie kijk je aan terwijl je hakkelend probeert jezelf met enige swag te introduceren? Als een soort oververhitte, draaiende ventilator steeds de hele kring rondkijken komt manisch over. Ik persoonlijk introduceer mezelf meestal stamelend aan mijn koffiekopje en mijn schoenen. Het is naar.

2. Dan een meer inherent probleem. Het voorstelrondje heeft in de kern als doel: ervoor zorgen dat een groep mensen elkaar in korte tijd leert kennen. Dat veronderstelt dat de groepsleden iets leren over elkaars persoonlijkheid. In de praktijk komt hier niets van terecht. Het is namelijk helemaal niet de bedoeling dat je daadwerkelijk laat zien wie je bent. Hell no. Je moet alleen maar vertellen wat je doet. Concreet. Wat voor werk, in het bijzonder. Dit is problematisch. Heel veel mensen oefenen een beroep uit dat helemaal niets zegt over hun persoonlijkheid. Heel veel mensen weten het grootste deel van de tijd überhaupt niet wat ze in godsnaam aan het doen zijn in het leven en waarom. Zij lopen het risico na ieder voorstelrondje in een regelrechte identiteitscrisis te belanden. Ik noem geen namen. Maar ik weet hoe het voelt.

Een kind baren is geen karaktereigenschap.

3. Er bestaan ook mensen die het bovenstaande probleem oplossen door zichzelf dan maar volledig te definiëren in relatie tot anderen. Eveneens een verontrustend verschijnsel. Ze vertellen bijvoorbeeld dat ze moeder zijn van een prachtige dochter, of partner van een vrachtwagenchauffeur. Ook dit moet stoppen. Een kind baren is geen karaktereigenschap.

4. Niet dat het echt iets uitmaakt wat je zegt, trouwens. Het laatste en grootste probleem met voorstelrondjes is namelijk: NIEMAND LUISTERT. Terwijl jij al hakkelend afstevent op een hevige existentiële crisis (“In godsnaam, wie ben ik? Wat is leven? Waarom gezelligheid? Wat is spontaan? Moet ik me laten omscholen tot lasser?”), zitten je kringgenoten waarschijnlijk met suizende oren te bedenken wat ze in hemelsnaam moeten zeggen wanneer ze straks zelf aan de beurt zijn. Ze horen niet wat je vertelt. Het is zinloos lijden voor alle deelnemende partijen.

Gewoon niet, bijvoorbeeld.

Cursusleiders en docenten, ik smeek jullie: stop voorstelrondjes nu. Er moet toch een betere manier zijn om het ijs te breken. Gewoon niet, bijvoorbeeld. Je kunt ijs ook langzaam laten smelten, zonder te porren. Pijnloos. Laat de mensen elkaar de hand schudden en wat keuvelen over het weer, dan volgen de persoonlijke details vanzelf. Laat de zwijgers nog even zwijgen als dat nu eenmaal hun ding is. Het kost wat meer tijd, maar neemt altijd zijn beloop.