Slenteraar

De kou van de nacht zit nog vastgeplakt aan de stoeptegels wanneer het meisje van de bakker de winkelpui opengooit. Er is niemand op straat, alleen een duif. De duif komt de winkel binnen en waggelt naar de toonbank.

De fietstassen van de krantenbezorger rommelen terwijl hij door de wijk ploetert. Er staat een harde wind en de berichten lijken deze ochtend extra zwaar. Het gerommel klinkt als onweer in de verte of Lingoballen die door elkaar gehusseld worden. Bij het huis op de hoek houdt de krantenman halt.

De mannen van de vleesafdeling zijn goed op elkaar ingespeeld. Ze snijden en praten, praten en snijden, waarschijnlijk al jaren achtereen.

‘Het is toch echt Belle,’ zegt de een. ‘Ja, Belle en het Beest.’

Op een zonnige februaridag – het kan verkeren – wandel ik met een flinke omweg naar de supermarkt. Even kijken naar de mensen op de terrassen. Die doen bij de eerste zon van het jaar altijd wat denken aan uitgehongerde kuikens; alle kopjes in de lucht om zoveel mogelijk vitamines naar binnen te schrokken.

‘We gaan weer de goede kant op,’ denk ik dan. Ik wil dat helemaal niet denken, de uitdrukking is zo weinig specifiek, maar toch gebeurt het. Een dwangcliché, las ik in het laatste boek van Paulien Cornelisse.

Deze zomer had ik een moestuintje. Het tuintje vereiste veel aandacht. Dieven plukken, wateren, takken opbinden, verstevigen, nog meer wateren. Geheel tegen de verwachting in schoot – na eindeloos veel geduld – alles uit de grond: tomaten, pepers, kruiden, bloemen, de hele zomer lang. Pas afgelopen week heb ik de laatste tomaatjes opgegeten. De bladeren verschrompelden en de zonnebloemen gaven het op. Ongeveer tegelijkertijd trokken de mensen in de wijk zich massaal terug in hun huisjes, van de voortuinen naar de woonkamers.

Op één oude man na.

“Och arme, hij heeft ’t warm!”

De stem komt onder een robuuste parasol vandaan die ik even daarvoor achteloos voorbij ben gelopen. Onder het doek zit een echtpaar dat duidelijk is begonnen met het Grote Genieten: verstelbare plastic tuinstoelen met een extra kussentje onder het zitvlak, een onderhoudsvrije tegeltuin, zij een puzzelboekje, hij een Ipad, allebei een bakje Senseo met crèmelaag voor de neus. Het ziet er heerlijk gemoedelijk uit. Dat vindt mijn viervoeter ook, kennelijk. Opeens draait hij zich om, dartelt zonder enige schroom de tuin in – lekker koel – en gaat liggen. Er is geen beweging meer in te krijgen.

De trein raast door de weilanden. Buiten zijn er schapen en koeien te zien en verder niet zo veel: dat is het leuke van Noord-Nederland. Zoals wel vaker zit ik in het halletje op een klapstoel. Mijn hond zit zo’n beetje op schoot bij een jongen met een paardenstaart en een zwarte leren jas die tot op de grond komt. Hij zit in de ICT en wil zelf ooit een New Foundlander. De reis gaat naar Kootstertille, heb ik zojuist vernomen.

Krap drie maanden in mijn nieuwe huis en ik zie mijn vermoedens wederom bevestigd: de meeste mensen zijn gewoontedieren. De buurvrouw hangt op vrijdag het beddengoed te luchten, de overbuurjongen opent iedere avond om elf uur zijn tuinhekje om de hond nog even tegen de heg te laten pissen, de buurjongen met de headset gamet na het werk; op vrijdagavond draait hij jazzmuziek.

En ik? Ik loop drie keer per dag met mijn hond door de straten, ’s ochtends vroeg vaker wel dan niet in mijn pyjamabroek. Ergens hoop ik dat mijn wijkgenoten mijn loopje geruststellend vinden, net zoals ik hun buurtgeluiden en rituelen nu al als een kleine maar fijne zekerheid ervaar. Er is niets tegen op een beetje voorspelbaarheid in deze roerige wereld.

Ik heb een nieuwe vriend. Hij heeft een donkere oogopslag, een spleetje tussen zijn tanden en is een jaar of zes. Zijn broer heeft een dikke Audi, zegt hij. Zelf verveelt hij zich vaak rot. Met enige regelmaat treffen we elkaar op het pad tussen de speeltuin en het hondenlosloopveldje.

Het is een druilerige maandag wanneer we elkaar voor het eerst ontmoeten. Ik heb de regenlaarzen aan en mijn hond loopt een paar meter voor me uit. Keurig gaat hij bij het hekje zitten wachten totdat hij het omheinde terrein wordt binnengelaten. Toch zie ik een eenzame, kleine jongen in het speeltuintje achteruit deinzen en snel op de uitkijkpost van de kabelbaan klimmen.

Tijdens mijn vroege ochtendronde met de hond zag ik vandaag een vrouw in alleen haar onderbroek in de woonkamer staan. De gordijnen waren open en er scheen een zacht licht uit een andere kamer achterin het pand. De vrouw keek een beetje gedesillusioneerd, alsof ze pas net wakker was en even snel iets uit de woonkamer moest pakken – wellicht een paar sokken, zo stel ik me voor, dat ze die avond ervoor te drogen had gelegd op de verwarming.

“Er is vast nog niemand op straat,” moet ze gedacht hebben. Dat dacht ik namelijk óók toen ik besloot mijn jas over mijn pyjama aan te trekken en in het donker alvast een rondje te lopen. Precies voor het raam van de naakte vrouw stond ik even ongegeneerd te gapen, bepaald niet charmant en volledig in gedachten verzonken. Tot ik haar zag.

We zitten op een dikke boomstam op het hondenlosloopveld, de oude dame en ik. Een hoogbejaarde op een boomstam is best een gek gezicht. Haar benen komen net niet bij de grond en bungelen een beetje onhandig boven het gras. Daardoor oogt ze zowel oud en fragiel als piepjong. Tachtig en zes, gewoon tegelijk.

Het is muisstil in de psychologenpraktijk. Niet in de laatste plaats komt dat door de zachte, intens lelijke vloerbedekking die door het hele pand gedrapeerd is. Op zo’n ondergrond is iedereen lichtvoetig en hoor je niemand aankomen – het perfecte recept om je meermaal daags helemaal de tering te schrikken, lijkt me. Die arme psychologen zouden dit probleem gemakkelijk kunnen oplossen door voortaan uitsluitend ritselende trainingspakken te dragen, maar net wanneer ik de trainingspakkentip (‘zie het als bedrijfskleding’) wil delen, begint een van de vrouwen tegenover me opeens weer te praten.

Vroeger – of nou ja, tot een jaar of twee geleden – kwam ik met enige regelmaat in het donkerbruinste café van de stad. Zo’n café dat een beetje eng is om voor het eerst te betreden, maar waar ze wel na een enkel bezoekje direct je naam weten en je een volgende keer persoonlijk begroeten. De perfecte plek om een schrijfavond te organiseren, vond ik. Het was er vaak rustig, er was geen WiFi en het gehele interieur zag eruit alsof de tijd er al tien jaar stilstond. Het café pretendeerde niet retro of vintage te zijn. Sterker nog: het café pretendeerde helemaal niets. Prettig, me dunkt.

“Ik heb zo weinig herinneringen aan mijn tijd hier. Gek, toch?”

Samen met mijn broer loop ik het stadspark van Kampen uit en wijs naar mijn vroegere middelbare school. Het is mooi weer en mijn hond snuffelt druk aan de grond waarop ik opgegroeid ben. Ik eigenlijk ook; in roerige tijden vind ik het altijd fijn even terug te keren naar het Overijsselse. Een korte touch base, terug naar waar het achtentwintig jaar geleden allemaal begon.

“We komen voor het kegelen.”

De man achter de bar van het café trekt geamuseerd een wenkbrauw op. Het is zaterdagavond en samen met mijn beste vriendin heb ik het onwaarschijnlijke plan opgevat om naar de open avond van de lokale kegelclub te gaan. Onze vriendschap is in principe gefundeerd op een gedeelde passie voor eten gecombineerd met een intense haat voor sportieve activiteiten, maar dingen omver gooien kunnen we allebei vrij goed en tijdens het kegelen kun je ook een biertje drinken. Als we dan toch iets actiefs gingen doen, dan dit.

“Ja – ehm – we willen graag weten hoe dat gaat,” stamel ik. “Kegelen.”

Eind december begint het te jeuken. Eerst mijn schenen en kuiten, dan mijn bovenbenen. Half januari moeten ook mijn armen en zelfs mijn buik eraan geloven. Een combinatie van gebrek aan zonlicht, droge lucht in huis door het stoken en een hartgrondige afkeer van vette bodylotions zorgt ervoor dat ik het nieuwe jaar altijd op dezelfde manier begin: bleek, droog en krabbend. Tegelijk met de fysieke aftakeling begint Koning Winter in diezelfde periode vaak ook mentaal zijn tol te eisen.

Het is zaterdag en bij hoge uitzondering hebben mijn zus en ik ons zomaar gelijktijdig in het ouderlijk huis verschanst. Allebei hebben we ons kind meegenomen. Mijn nichtje van drie zit roerloos op klandizie te wachten in een heel klein winkeltje van karton (handelswaar: diverse levensmiddelen + enkele steppedieren) en mijn hond graaft in de tuin alle planten uit. Niet voor niets werd de Stabij vroeger gebruikt als mollenvanger op het land. Om de paar minuten zie ik hoe mijn vader met een bezem de schuur uit gesneld komt om het beest vermanend toe te spreken en de tuinaarde terug in de borders te vegen. Mijn hond lacht stompzinnig, de snuit onder de modder. Keer op keer wacht hij keurig tot mijn vader terug is op zijn post, om vervolgens de graafwerken met onverminderd enthousiasme te hervatten.

Ik zit op een verjaardagsfeestje vol zwangeren en jonge ouders en nip zwetend van mijn appelsap. Het is begonnen, schiet er door mijn hoofd. De hele tijd ben ik bang dat een van de peuters naar me toekomt, met die grijpgrage handjes en doordringende oogjes. “Het was gewoon tijd voor de volgende stap,” zegt de jongen naast me. We converseren over zijn verhuizing vanuit de hoofdstad naar een koophuis in een kleinere gemeente en de daarop volgende – welhaast onvermijdelijke – geboorte van het Eerste Kind. Het geluk straalt er vanaf. 

Ik word daar altijd een beetje sip van.

Met logge stappen komt de eenvoudige man de winkel binnen: morsige kleding, rode wangen, verweerd gezicht. Hij draagt geen klompen, maar het had goed gekund. In stilte kijkt hij naar de bakjes met vleeswaren, kazen en groenten die ik aan het bijvullen ben.

Het is druk in de trein. “Een hele volksverhuizing,” zoals een oudere man met een rond brilletje het noemt. We zitten in het halletje op heel kleine stoeltjes en de ruimte ruikt naar urine. Naast me zit een vrouw te lezen op een e-reader. Jaar of veertig, saaie bril, stevige wandelschoenen. Het lijkt me iemand die overal het meest degelijke en duurzame model van koopt.

Sinds kort heb ik een vogel.

Hij ligt bij mijn achterdeur en is al een tijdje dood.

Mijn nieuwe huisdier heb ik te danken aan de kat van de bovenburen; ik aai het beestje vaak even over zijn kopje als ik mijn fiets in de tuin zet. Als blijk van waardering verschijnen er nu dus met enige regelmaat kadavers voor mijn achterdeur. Eerst waren het muisjes, daarna volgde de grand finale: een flinke kraai. Zijn lichaam was eerst nog fier en vol, maar al snel verscheen er een slijmerig laagje op de veren en leek alle massa uit het beest weg te sijpelen. Als een luchtbed dat langzaam leegloopt.

Ik ben vroeg wakker op de eerste ochtend in mijn nieuwe huis. Het is een studio, waardoor mijn hond op een kleedje naast mijn bed moet slapen, in plaats van in een aparte ruimte. Tegen zeven uur besluit hij dat mijn mensenmand er veel lekkerder uitziet dan zijn eigen slaapplek. Stiekem komt hij steeds een stukje dichterbij, net zolang totdat zijn snuit mijn neus aanraakt. Ik ruik de tonijn waarop ik hem gisteravond getrakteerd heb; een soort brute tegenhanger van de Philips Wake-Up Light. Mijn hond geeuwt, rekt zich eens flink uit en begint te kwispelen. De dag is begonnen.

“Er is een oude meneer die naar je vraagt.” Voorzichtig komt mijn collega het magazijn binnengewandeld. “Tenminste, ik denk dat hij jou bedoelt. Loop je mee?”

“Potdomme, Madelon – gewoon poepen, nou!”

Het is zeven uur in de ochtend, ik ben nog geen tien minuten wakker en dit zijn de eerste woorden die ik hoor. Ze komen uit de mond van een verkreukte vrouw van middelbare leeftijd. Op de grasstrook nabij mijn huis sjort ze aan een sjekkie en aan twee parmantige hondjes in roze tuigjes. Mijn eigen hond neemt onmiddellijk zijn alfapositie aan: borst vooruit, oren omhoog, verbeten bekje. Een hond met een missie.

Net als Madelon, trouwens.

Ik wandel mijn straat in en opeens zie ik ze in mijn voortuin staan: drie onbekende mannen met zedige gelaatstrekken. Ze bestuderen het onkruid tussen de tegels, de hondenkwijlvlekken op mijn ramen en de dinosaurus die ik bij wijze van decoratie in de vensterbank van mijn woning heb neergezet. Wat ongemakkelijk sluit ik me bij de groep aan en trek mijn koptelefoon van mijn hoofd.

“Goedemorgen,” zeg ik. “… Welkom.”

“Koffie?”

Eigenlijk heb ik het schoteltje al klaarstaan en stroomt het zwarte goud reeds uit het apparaat. De man met het hondje hoort zo’n beetje bij het meubilair van de bakkerij. Iedere middag komt hij langs voor een bakje leut met melk en absurd veel zoetjes. Terwijl ik het drinken serveer, snuffelt zijn hond nieuwsgierig aan mijn schort. Kruimels en banketbakkersroom. Ik aai hem kort over zijn kopje.

“Dit bin de lekkerst’n.. Deze! Kijk, hier.”

Ik sta bij het fruitschap van de supermarkt wanneer een oudere man naast me plotseling begint te praten. Met grootse gebaren maakt hij duidelijk dat ik een stukje met hem mee moet lopen. Uit zijn jas ontsnapt een geur die het midden houdt tussen zware shag en kinderboerderij. Bij de appels komt hij tot een halt.

“Foetsie!” roept hij.

Ik ben iemand die graag tienmiljard jaar nadenkt alvorens tot actie over te gaan. Dat is soms handig en soms ook helemaal niet, bijvoorbeeld als je probeert een auto te besturen. Zo kon het gebeuren dat ik laatst – na een rijles gericht op kijktechniek – absurd lang als een soort bevroren Nijntje uit het zijraam zat te turen in de geparkeerde lesauto, wachtend op het goede moment om uit te stappen. Kijken, wachten, weer kijken, wachten. Kijken. Wachten. Net zolang totdat mijn instructeur om de auto heen liep en mijn portier opende.

“Je mag er nu wel uitkomen, hoor.”

“Is er nog koffie?”

De mevrouw met de rollator en het eeuwige groene windjack komt glimlachend de bakkerswinkel binnen. Altijd diezelfde vraag, direct bij binnenkomst. Ze spreekt de woorden met goede hoop uit, maar altijd op bescheiden toon. Mevrouw zou er zeker begrip voor hebben als de koffie onverhoopt eens op zou zijn. In haar tijd was het vast niet zo vanzelfsprekend allemaal: eindeloze koffie en altijd een koekje. Toen zat de koffie nog in een pot, in plaats van in een apparaat dat de hele dag bakjes troost uitspuwt op verzoek. Het vervelende van potten is dat ze een bodem hebben en dus onvermijdelijk ook wel eens leeg zijn. Dat kan gewoon.

“Ga je wel eens uit?”

Aan de andere kant van de toonbank zit een jongen aan een tafeltje te wachten op zijn bestelling. Blitse kleding, stoere blik. Begin twintig, vermoed ik. Met enige regelmatig serveer ik hem een belegd broodje en een hamkaascroissant. Vandaag begint hij opeens te praten. Dat gebeurt wel vaker, maar doorgaans voeren twee gespreksonderwerpen toch de boventoon hier in de bakkerij: brood en het weer. Niet eerder raakte ik verzeild in een diepte-interview tijdens het bereiden van een broodje beenham.

De jongen komt vanaf de andere kant van de drukke weg aangelopen, in zijn ogen een glazige, ietwat obsessieve blik. Zonder te kijken of er verkeer aankomt steekt hij over, recht op zijn doel af: mijn hond. Eenmaal veilig op de stoep – godzijdank – zijgt hij bevallig naast het beestje neer.

“Oooo, wat ben je mooi,” zucht hij. Zijn stem klinkt hoog en koddig, zoals geboren moeders vaak tegen baby’s praten.

“Zo mooi… geef me eens een kusje!”

“Hallo,” zeg ik.

Sociaal ongemak komt in vele soorten en maten. Ik heb er lang over nagedacht en ben vandaag tot een werkbare tweedeling gekomen, namelijk: ‘toevallig sociaal ongemak’ en ‘moedwillige sociale zelfkastijding.’ Een klassiek voorbeeld van het eerste soort: je komt in de supermarkt een bekende tegen, maakt een praatje, wenst elkaar een fijne dag.. en daarna kom je elkaar nog veertien keer schaapachtig lachend tegen op andere plekken in dezelfde winkel. Dit is toevallig sociaal ongemak. Het is vrij onschuldig en soms zelfs vermakelijk.

In rijen van winkels doe ik meestal een van de volgende dingen: 1. gluren naar de producten die andere mensen op de band leggen (“Makreel en slagroom, o rly? / Wacht.. een enkele banaan? In godsnaam, waarom een enkele banaan, ontheemd en eenzaam?! / Blikken hondenvoer en plastic vorkjes? Echt? Etc.”) 2. peinzen over het hoe en waarom van crocs met hoge hakken (ze bestaan echt) 3. zoveel mogelijk gesprekken afluisteren.

Met een verlepte plastic tas in mijn handen sta ik wat te dralen voor de McDonalds, op een stoepje dat bezaaid is met sigaretten en verpakkingsmaterialen vol vetvlekken. Schichtig kijk ik om me heen of ik mijn koper al ergens zie. Opeens komt er een medewerker naar buiten met een bezem. Ik voel me betrapt en ik sta in de weg. “Zal ik mijn fiets even aan de kant zetten?” vraag ik. Even laten zien dat ik een fatsoenlijke jonge vrouw ben.

‘Goedemiddag, bent u geopend?’ Een opgewekte vrouwenstem. Ik schrik op van mijn dagelijkse dutje op de kassa. De subtotaal-knop staat in mijn wang afgedrukt en een sliertje kwijl schuilt in mijn mondhoek. Waarom heb ik de bel van de winkeldeur niet gehoord toen ze binnenkwam? Heb ik überhaupt wel een winkelbel?

Koninginnedag is voor mij, net als voor de rest van Nederland, een heel bijzondere dag. Een dag die vooral in het teken staat van gesloten supermarkten, het onvermogen daarop te anticiperen en – als resultaat – een zoektocht naar voedsel op plekken die het daglicht niet kunnen verdragen. Dit jaar was het weer raak.

Afgelopen zondagochtend stond ik bij het station op een bus naar Friesland te wachten. Door de speakers van mijn koptelefoon klonk een nummer van Beck waarin, heel subtiel en perfect geïntegreerd in de muziek, het koeren van een duif te horen was. Ik ging nogal op in die duiven-sample. Zozeer dat ik niet had opgemerkt dat er een man van een jaar of zestig recht voor mijn neus was gaan staan. Ik zag zijn mond bewegen, maar hoorde slechts het gekoer. De man leek ook eigenlijk wel een beetje op een duif: rond en grijs, relatief klein hoofd. Beetje hulpeloos, net iets te beweeglijk.

Ik besloot mijn koptelefoon af te zetten.

Enige tijd geleden ben ik in aanraking gekomen met het werk van André Breton, de grote man achter het surrealisme. Ik raakte gefascineerd door zijn ideeën over het schrijverschap. Volgens André moet je als schrijver in een soort droomtoestand terecht zien te komen en jezelf vervolgens volledig overgeven aan de zinnen die spontaan in je gedachten opduiken – of zoals hij het zo mooi zegt: ‘de zinnen die tegen het raam kloppen.’